Dilcilere Özel: Mütercim Tercümanlık

İnekle ailesinin kıymetli parçası,

Bildiğin üzere 2021 YKS için tercih dönemindeyiz ve halihazırda zor olan bu süreç dışarıdan alınan duyumlarla, her kafadan yükselen nitelikli niteliksiz tavsiyelerle, iç belirsizlikleriyle ve gün geçtikçe artan kafa karışıklıkları sebebiyle çoğu aday için fazladan bir stres kaynağı. Özellikle de Türkiye’de yabancı dil bölümüne dair nitelikli ve doğru bilginin kısıtlı olması, bu puan türünden tercih yapacak öğrenciler için süreci iyice zorlaştırmakta. Ama korkmamalısın, hele ki arkanda İnekle ekibi varsa! Bu yazımda hem bir senelik İnekle öğretmeni deneyimim, hem de 2020 YKS’de Türkiye 5010. olarak yerleştiğim Marmara Üniversitesinde birinci senemi doldurduğum İngilizce Mütercim Tercümanlık bölümünün bir öğrencisi olarak bu bölümün gerekliliklerine, bölüm içi yapılan çalışmalara ve iş imkanlarına dair seni bilgilendirmeyi amaçlıyorum.

Öncelikle mütercim tercümanlık nedir? Mütercimler çeviri yaparken yazılı bir kaynağı, tercümanlar ise sesli bir kaynağı baz alarak çeviri yapar. Dolayısıyla üniversitede bu bölüme yerleşecek olan adaylar hem yazılı hem de sözlü çevirinin eğitimini almaktadır. Bu bölümden mezun olmaya yakın, genellikle üçüncü sınıftan itibaren pek çok çevirmenlik öğrencisi alanlaşmaya başlar ve ileride alacağı dersleri gelecekte yapacağı çeviri türüne göre belirler. Bu bölümün mezunları ileride mütercimliği seçerlerse aldıkları derslerle alakalı olarak edebiyat, teknik metin, sosyal bilimler ve insan bilimleri, ticari metin, hukuk, tıp gibi branş ve bilimlerde yeminli çeviriler ve web çevirileri yapabilirler. Benzer şekilde tercümanlar ise diyalog çevirileri, ardıl çeviriler ve simultane (eş zamanlı çeviri) çeviriler yapabilirler.

Peki üniversitede ne tür dersler alırlar? Mütercim Tercümanlık bölümlerinin pek çoğunda ilk sene dersler giriş seviyesindedir. Aldığınız dilin gramer düzenini incelediğiniz yapı dersleri, sözel iletişim ve yazı becerisi dersleri, ek yabancı dil dersleri en sık görülen birinci sınıf dersleridir. İkinci sınıftan itibaren seçmeli ders sayısı ve çeşitlilik artar, bu durumda üniversitenin sağladığı ders imkanları çerçevesinde ek yabancı diller seçilebilir. Bunun dışında zorunlu ders olarak çevirmenlik için kutsal sayılacak önemde olan belirli ana dersler verilir. Bu dersler arasında Dilbilim, Çeviri Teorileri, Terminoloji, Etimoloji, Fonetik gibi dersler en önemli sayılabileceklerden bazıları. Yarıyıllar geçtikçe alınan seçmeli dersler de alanlaşmanızla birlikte artacaktır. Bu noktada zaten okuldaki pek çok akademisyen sizlerin ders içi performansına, ilgi ve becerilerinize bakarak sizi yönlendirecektir.

Bölümde çok iyi bildiğinizi zannettiğiniz İngilizce hakkında daha önce ne duyduğunuz ne gördüğünüz bilgilerle karşılaşmak pek şaşırtıcı değil aslında. İngilizce dil yapısı gibi dersler sayesinde ben bile en iddialı olduğumu düşündüğüm branşa dair pek çok iç şüphe duymuştum. Çeviriye Giriş dersimde ise ilaç prospektüslerinden kullanım kılavuzlarına, web sitelerinden kitap çevirilerine kadar pek çok alanda çeviri yapabilme fırsatı buldum. Her bir alanda çeviri yapılırken dikkat edilmesi gereken noktaların fazlalığı ve yoğunluğu bana çok büyük bir kırılma noktası yaşatmıştı ve dil bilmekle çeviri yapmanın birbirinden çok uzak olduğunu hissetmiştim. Her şeye rağmen iyi ki bu bölümde okuduğumu eklemeden geçmek istemem.

Gerekliliklere gelecek olursak kanımca yalnızca mütercim tercümanlıkta değil, dil ile alakalı herhangi bir bölümde okuyan herkes iyi bir okuyucu olmalı. Özellikle de çeviri ile alakalı bir bölümdeyseniz elinizden kitaplar, akademik yazılar, şiirler, romanlar asla eksik olmamalı. Sonuç itibariyle okuduğunu anlamak bir çevirmen için olmazsa olmaz bir özellik. Ek olarak sadece hedef dilde değil ana dilde hakimiyet çok büyük önem taşıyor eğer kendi dilimizde eksiklik yaşıyorsak yabancı bir dilden çeviri yaptığımız esnada ciddi yerelleştirme sorunu yaşarız. Dolayısıyla iyi İngilizce bilgisinden çok iyi Türkçe bilgisi gerekli aslında. Bunun dışında dillere ilgi duymak ve yabancı kültürlerle yüksek etkileşimde bulunmak da öğrenciliğe çok katkı sağlayacak bir etken. Ayrıca CAT Tool adı verilen çeviri programlarını, bilgisayardaki temel fonksiyonları, Windows programlarını ve iyi klavye bilgisi gerektiren bir bölüm zira çalışmalarınızın pek çoğu dijital ortamda olacak. Ek olarak sabır çok önemli bir nitelik, çünkü yeri geldiğinde bir kelimenin nadiren kullanılan farklı bir bağlamsal anlamını bulmak için ansiklopediler arasında saatlerce turlamanız gerecek, yeri geldiğinde aynı kaynak metni kaç sayfa ve kaç kelimeden oluşursa oluşsun baştan sona defalarca okumanız gerekecek. En önemlisi: Bence kesinlikle sevgi. Bu bölüm seven birisi için meslekten çok hobi gibi olacaktır. Sevmeyen birisi ise yüksek ihtimalle ders ve iş yükü altında ezilecektir. O yüzden eğer sevmiyorsanız, ilginiz yoksa, açıkta kalmamak adına listenize yazıyorsanız yazmamanız en büyük tavsiyem olacaktır.

Sanılanın aksine iş imkanları oldukça geniş. Eğer alanda kendinizi erken yaştan kanıtlamaya başarsanız çevirmenliğin size açamayacağı kapı yok diyebilirim. Özellikle küreselleşen 21. yüzyıl dünyasında dil evrensel bir köprü ve bu yolda çevirmenler kutsal önem arz ediyor. Ben inekle’deki öğretmenlik deneyimimin yanı sıra pek çok firma ve bireysel iş sahibi için çeşitli çeviriler gerçekleştirdim. Şu anda henüz birinci sınıf öğrencisi olmama rağmen iş yüküme bağlı bir maaşla yurt dışına çeviri hizmeti vermeye devam ediyorum. Bu bölümü düşünürken dışarıdan her ne kadar işsizlik duyumu alsanız da kendi tecrübeme dayanarak şunu söylemeliyim ki eğer işinizi gönül vererek ve nitelikli işler ortaya koyarak yapıyorsanız işsizlik sadece bir sözden ibaret kalacaktır. Verebileceğim en büyük tavsiye: Reddedileceğinizi bilmenize rağmen iş yerlerine başvurun, iş bulamasanız bile kendi içinizde çeviriler yapın, sektör içi aktifliğinizi korursanız geçerliliğinizi de korursunuz.

Çevirmen olmak, dışarıdan bakıldığında pek çok zaman meslek olarak bile algılanmamakta. Halbuki çevirmen aynı zamanda yazar, yorumlayıcı, editör, revizör/redaktör, okuyucu, filolog, etimolog, ve yaratıcıdır. Çeviri; kelimeleri kullanarak matematik işlemleri yapmak gibidir, her çevirinin tabi tutulduğu pek çok hesaplama vardır. Günter Grass’ın da dediği gibi ‘’Çeviri, hiçbir şeyin değişmemesi için her şeyi değiştiren şeydir.’’ İlkokul dördüncü sınıftan beri hayalim olan bu bölüme üniversite sınavına ilk girişimde kavuştuğum için ben çok mutluyum ve iyi ki çevirmenim. Benzer mutlulukları senin de görebilmen dileğiyle tercih döneminde sana bol başarı ve şans diliyorum!

Berfin Naz Karadayı

16.08.2021