Uzamsal Zeka: Üç Boyutlu Düşünme Anahtarı
Taşınma esnasında eşyalarınızı paketlerken, bavul hazırlarken veya bulaşık makinesine tencere ve tabakları yerleştirirken nesneleri nasıl düzenlememiz gerektiğini nereden biliyoruz? Kaybolduğumuzda veya otobüsten farklı bir durakta indiğimizde izlememiz gereken rotayı nasıl belirleriz? Bu ve bunun gibi günlük hayatta karşılaştığımız durumların tümü görsel-uzamsal düşünme yeteneklerine bağlıdır. Peki, uzamsal zekâ nedir?
Görsel- uzamsal zekâ, psikolog Howard Gardner tarafından önerilen Çoklu Zekâ Kuramı’ndaki sekiz zekâdan biridir. Uzamsal düşünme nesnelerin konumlarını, boyutlarını birbirleriyle ilişkilerini anlamanıza ve hatırlamanıza, zihin gözüyle nesneleri görselleştirmenize olanak tanır. Aynı zamanda Howard Garner tarafından üç boyutlu düşünme becerisi olarak tanımlanmıştır.
Günlük yaşantımızda uzamsal zekânın bariz öneminin ötesinde matematik öğrenimi için de önemle üzerinde durulması gereken bir husustur. Bir matematikçi olarak öğrencilerimi gözlemlediğim kadarıyla özellikle ilkokul ve ortaokul seviyesindeki öğrenciler üç boyutlu düşünme becerisi gerektiren sorularda zorlanmakta. Örneğin geometri sorularındaki katlama sorularında öğrenciler bir sonraki adımı hayal edemiyor ve aynı şekilde üç boyutlu cisimler ve hacim hesabı konularında da soyut birçok kavramı somut hale dönüştürme konusunda zorluk yaşıyor. Yani üç boyutlu düşünme sürecini doğru bir şekilde gerçekleştiremiyor. Bu konuda çalışmalar yapılmış mı? Öğretmen ve veliler olarak neler yapabiliriz? Kendimizi ve öğrencilerimizi nasıl geliştirebiliriz? Gelin hep birlikte inceleyelim.
Araştırmacıların hala yanıtlamaya çalıştığı bir soru, uzamsal ve matematik becerilerinin neden ilişkili olduğudur. Başka bir ifadeyle neden uzamsal düşünme becerisi iyi olan bir kişi matematikte de iyidir? Yapılan bazı araştırmalar görsel-uzamsal düşünme ve matematik becerilerinin beynin benzer bir bölümünü aktive ettiğini söylüyor. Bu da uzamsal becerileri geliştiren etkinliklerin beynin ilgili bölümündeki nöronlar arasındaki bağlantıları güçlendirerek hem görsel zekâyı hem de matematiği geliştirdiğini gösteriyor. Yani hiçbir şey için geç kalmadınız. Uzamsal düşünme eğitilmeye açık bir beceri olduğu için gerekli çalışmalar ve etkinlikler sayesinde geliştirilebilmektedir.
Uzamsal zekâyı geliştirmek için bazı aktiviteler:
- Tangram Bulmacaları ve Yapboz
Öğrencilere geometrik terimleri öğretirken aynı zamanda problem çözme becerilerini geliştirir ve beyin gelişimini destekler. Üç boyutlu düşünmeyi, görsel-uzamsal beceriyi geliştirmekte yardımcı olur.
2. Satranç
Satranç insan zihnine entelektüel olarak meydan okumak için harika bir oyundur. Satranç oynamak çocukların konsantrasyonunu arttırır, hafızayı geliştirir ve matematiksel becerileri arttırır. Satranç yapılan her hamlenin ötesindeki sonucu zihinde hayal etmeyi, tasarlamayı ve olasılıklara göre mantıklı hamleyi geliştirmeyi gerektirir. Bu nedenle satranç uzamsal düşünme becerisini destekler.
Origami sanatı kâğıda şekil vermenin ötesinde zihinde oluşturulan tasarımların hayata geçirilmesiyle alakalıdır. El becerisi iyi olan kişilerin bu etkinlikte iyi olduğu düşünülse de origamide esas olan zihin gücüdür.
4. Tetris
Tetris gibi akıl yürütme oyunları çocukların görsel-uzamsal zekâsını geliştirdiği görülmüştür.
5. Fotoğrafçılık
Objelerin farklı açılardan fotoğraflarını çekmek, çocukların farklı görsel perspektifler almasını sağlar. Fotoğrafçılıkta perspektif, yakaladığınız sahne içindeki nesneler arasındaki uzamsal farkındalık olarak tanımlanabilir. Bu sayede uzamsal becerileri geliştirir.
Siz de üç boyutlu düşünme açısından kendinizi yetersiz görüyorsanız veya öğrencinizin görsel-uzamsal becerilerini geliştirmek istiyorsanız hiç vakit kaybetmeden bu etkinliklerle başlayabilirsiniz.
Hatice Feyza Ökçün
13.10.2022