Ayların Garibanı Şubat
Kıymetli İnekle blog okurları,
Ayın garibanı olur mu sizce? Neden olmasın? Ülkemize, 1980’lerde yaşanan kırdan kente göçle birlikte hakim olmaya başlayan arabesk kültür bize ne diyor? Garibanın yüzü güler mi? Güler sevgili okurlar ama 4 yılda bir. Şubat ayının 4 yılda bir 29. gününe kavuşabildiği gibi. Şubat diyor ki; ‘Neden ben?’ Bakalım kimler almış şubatın günlerini elinden ve neden almışlar. İnsanlar tarih boyunca zamanın nasıl aktığını merak etmişler ve dönemin bilim insanlarına başvurmuşlardır.
Zamana hakim olabilmek adına elbette Güneş, Dünya ve Ay’ın hareketlerini incelemek gerekmiştir. İnsanlık tarihi boyunca kullandığımız takvimler ay takvimi, güneş takvimi, ay-güneş takvimi olarak karşımıza çıkar. Günümüzde ise hata payı en düşük olan ve en çok kullanılan takvim Gregoryen takvimdir. Yalnız Gregoryen takvimi anlayabilmek için önce atası diyebileceğimiz Roma takviminden ve Jülyen takvimden bahsetmek gerekir. Roma takvimi, Antik Yunan takviminden yola çıkılarak oluşturulmuş fakat bir seferde oluşturulmamıştır. Defalarca güncellenmiş, değiştirilmiş bir takvimdir. İlk düzenleme Kral Romulus tarafından M.Ö. 738 yılında yapılmıştır. Ay hareketlerine göre oluşturulan takvim 10 aydan oluşmaktadır ve ilk ay marttır. Takvimde kış ayları yoktur çünkü halk bu takvimi tarım için kullanmaktadır. Ve kış aylarında hasat, ekim vs. yapılamadığı için takvimde bu aylar yer almamaktadır. Sonrasında tahta çıkan Pompilius, kış aylarını da takvime ekletmiştir. Januarius ve Februarius takvime eklendikten sonra çift sayıların uğursuz olduğunun düşünülmesi, çıkarlar için takvimden gün çıkarılıp takvime gün eklenmesi gibi nedenlerle hesaplar bir türlü yerine oturmamıştır.
İşin içinden çıkılamayınca şubat ayının 28 gün olmasına karar verilmiştir. Fakat bu da yetmemiş ve Jül Sezar’ın kendi adıyla anılan takvime geçilmeden önceki son yıl 445 gün olmak zorunda kalmıştır. Bu yıl tarihteki en uzun yıl olarak bilinir ve hala karışıklık yılı olarak anılmaktadır. Gelelim Jül Sezar’ın İskenderiyeli astronom Sosigenes’e danışarak yaptırdığı Jülyen takvimine. Güneş yılı esas alınarak hazırlanan takvimde 3 yıl 365 gün, 4. yıl ise 366 gün olarak belirlenmiştir. Her 4. yıl, artık yıl olarak adlandırılmıştır ve artan bir gün eski Roma takviminde son ay olan şubata eklenmiştir (Dünya’nın Güneş etrafındaki bir tam turunu 365 gün 6 saatte tamamlamasından dolayı her yıl artan 6 saat, 4 yılda 1 güne tamamlanmıştır.).
Fakat ufak da olsa bir hata daha yapıldığı görülmüştür ve böylece Gregoryen takvim ortaya çıkmıştır. Çünkü Dünya Güneş etrafında bir tam turunu 365 gün 5 saat 48 dakika 45 saniyede tamamlıyordu. Bu nedenle mevsimler kaymaya başlamıştı ve çok fazla artık yıl vardı. Gregoryen takvimi, Gregoryen Reformu kapsamında İtalyan astronom Luigi Lilio tarafından hazırlanmış fakat Papa XIII. Gregorius’un adını almıştır. Artık yıl kuralı da değişmiş ve dörde tam bölünme şartının yanı sıra yıl 100’e tam bölünüyorsa 400’e de tam bölünme şartı aranmıştır. Bu yöntem artık yılların azalmasını sağlasa da bildiğimiz üzere şubat 29. Gününe hala 4 yılda bir kavuşmaktadır. Önce yok sayılan kış ayımız şubat, daha sonra da günleri elinden alınıp eksik bırakılmıştır. Şubatın hayat hikayesi de böyle sevgili okurlar. Şubatın yüzünü de kendi yüzlerimizi de güldürmek kendi elimizde. O halde şubata hoş geldin diyelim ve güzel aylar dileyelim! Sağlıcakla kalın!
Nurşah Şırahane
07.02.2022