Aziz Sancar: Bilinmeyen Hayatı ve Çektiği Zorluklar

Mardin’in Savur ilçesinde 8 Eylül 1946 tarihinde hayata gözlerini açan Aziz Sancar; akademisyen, biyokimyager ve moleküler biyologdur. DNA onarımıyla ilgili çalışmaları sayesinde Nobel Kimya Ödülü’ne layık görülen bilim adamı, 1997 yılından bu yana Amerika’daki Kuzey Karolina Üniversitesinde çalışmaktadır.

8 çocuklu bir ailede büyüyen Arap kökenli Aziz Sancar, ilk ve orta öğretimini Mardin’de tamamlamış ve yüksek öğrenimi için İstanbul’a gitmiştir. 1969’ da İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden birincilikle mezun olmuş ve doğduğu yer olan Savur’da 2 yıl boyunca aile hekimliği görevini yürütmüştür. Sonrasında NATO-TÜBİTAK bursuyla Johns Hopkins Üniversitesine girmiş ve burada 1,5 yıl araştırmalar yapmıştır. Sonrasında eğitimine Dallas Teksas Üniversitesinde devam ederek bu yıllarda moleküler biyoloji programına katılmıştır. Laboratuvarlarda çalışma yapan Sancar, danışmanı Claud Stanley Rupert ile birlikte fotoliyaz denilen bir geni klonlayarak çoğaltmıştır. Bu deney sayesinde yüksek lisans ve doktora derecesi almıştır.

Aziz Sancar

1977-82 yılları arasında Yale Üniversitesi Tıp Fakültesinde görev alan Aziz Sancar, fotoliyaz enzimi araştırmalarına ara vererek nükleoit kesim onarımı araştırmaları yapmaya başlamıştır. DNA onarımı konusunda doçentlik tezini yazarak 1997 yılında biyofizik ve biyokimya alanlarında tanınmaya başlamıştır. Üzerinde çalıştığı alanlardan bazıları DNA onarımı, hücre dizilimi, kanser tedavisi olarak sayılabilir. Aziz Sancar’ın 415 bilimsel makalesi ve 33 kitabı bulunuyor.

Kanser tedavisinde çığır açan sirkadiyen saat sayesinde ödüller alan bilim insanı, Amerikan Kimya Cemiyeti tarafından Kuzey Carolina Seçkin Kimyager Ödülünü almaya da hak kazanmıştır. Bir diğer başarısı ise ABD Ulusal Bilimler Akademisine seçilmesiydi. Buraya seçilen ilk Amerikalı Türk bilim insanı olan Sancar, ABD’de okuyan Türk öğrencilere yardım etmek amacıyla vakıf kurarak Carolina Türk Evi adlı öğrenci misafirhanesi açmıştır.

DNA onarımı konusunda yaptığı çalışmalar

DNA onarımı konusunda yaptığı çalışmalar sayesinde İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından Nobel Kimya Ödülüne layık görülmüştür. Alfred Nobel’in yıl dönümünde düzenlenen törenle Nobel Ödülüne kavuşmuştur.  Sancar ödül töreninde “’Beni ödüle götüren, Atatürk’ün ve Türkiye Cumhuriyeti’nin yaptığı eğitim devrimidir. Dolayısıyla bu ödülün sahibi, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti’ni temsil eden Anıtkabir Müzesi’dir.” demiş ve Nobel Ödülünü, madalyasını ve sertifikasını Anıtkabir’de özel bir alanda sergilenmek üzere teslim etmiştir.

Türkiye Milli Eğitim Bakanlığı İstanbul’da 2018 yılında Aziz Sancar Anadolu Lisesi adıyla bir proje okulu açmıştır. Ayrıca Ahmet Davutoğlu da Aziz Sancar’dan İstanbul Şehir Üniversitesine Mütevelli Heyeti üyesi olmasını talep etmiştir.

Aziz Sancar’ın aldığı ödüller arasında ABD Ulusal Bilim Vakfı Genç Araştırmacı Ödülü, Amerikan Fotobiyoloji Derneği Ödülü, ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü Ödülü, TÜBİTAK Bilim Ödülü, Vehbi Koç Ödülü, Nobel Kimya Ödülü sayılabilir. Nobel Ödülünü aldıktan sonra etnik kökeni merak konusu olan bilim insanı, anne ve babasının Arapça konuştuğunu ancak kardeşleriyle Türkçe konuştuğunu belirtmiştir. Aziz Sancar’ın Oğuz Türklerinin Hasi kolundan geldiği ve Horasan’dan Mardin’e göç ettiği de bilinmektedir.