Filozoflarla Tanışalım: Aristoteles
Tekrardan hoş geldin sevgili inekle okuru! Bu seride şu ana kadarki yazılarımda Sokrates ve Platon gibi önemli Antik Yunan filozoflarından bahsettim. Bu yazımda ise Antik Yunan’da bahsedeceğimiz son filozof olan Aristoteles veya bizim ona seslendiğimiz gibi Aristo konumuz olacak.
Aristo
Aristo Platon’un akademisindeki bir öğrenciydi. Kendisinin Platon’dan sonra akademiyi devralacağı düşünülse de onun başka fikirleri vardı. Kendisi Platon’la paralel düşünmek bir yana olsun ondan tamamen bağımsız fikirlere sahipti. Böylece kendi okulu olan Lykeion’u kurdu.
Mantık
Aristo’nun günümüz felsefesine en büyük katkısının “mantık” olduğu söylenebilir. Aristo’ya göre mantık öğrenme sürecinin başlangıç noktasıydı. Aristo, tüm geçerli düşüncelerin üç kurala uyması gerektiğini düşünmekteydi. Bunlar:
- Özdeşlik Yasası: Var olan her şeyin kendine has ayırt edici özelliği olduğunu vurgular.
- Çelişmezlik Yasası: Bir ifadenin aynı anda hem doğru hem yanlış olamayacağını vurgular.
- Üçüncü Durumun Olanaksızlığı Yasası: Bu yasa bir ifadenin yalnızca doğru veya yanlış olabileceğini anlatır. Arada bir durum olması söz konusu değildir.
Metafizik
Aristo, daha önceki yazımızda da bahsettiğimiz Platon’un idealar kuramını kabul etmedi. Bunun yerine o zamanlar “birinci felsefe” olarak anılan bizim metafizik dediğimiz şeyi doğayı anlamak için kullandı. Metafizik ilk başta varlığın neden var olduğunu sorgular. Aristo’ya göre kavranabilen dünya ve gözlemlenebilen dünyayı ayırmak anlamsızdı. Bunun yerine her maddede her ikisinin de olduğunu ileri sürdü. Günümüzde Aristo’nun Metafizik adlı eseri oldukça uzun ve gelmiş geçmiş en büyük felsefi eserlerden biri sayılmakta. Aristo aynı zamanda bilgi edinmenin tek yolunun deneyimlerimiz olmadığını ve bilim, sanat gibi dalların bilgi edinmemizde önemli rolleri olduğunu vurguladı.
Aristo’ya göre “şeyler” dört sebeple oluşur:
- Maddi neden: Şeyin neyden oluştuğunu açıklar
- Biçimsel neden: Şeyin hangi biçimde olduğunu açıklar
- Etkili neden: Şeyin nasıl varlık kazanacağını açıklar
- Nihai neden: Şeyin hangi amaca hizmet ettiğini açıklar
Erdem
Aristo başlığında irdeleyeceğimiz son kavram ise erdem. Aristo’ya göre etik (ahlak felsefesi) yaşamın amacını keşfetmeyi amaç edinir. Aristoteles en yüce ve nihai iyiliğin mutluluk olduğunu ve insanların mutlu olabilmesi için erdem sahibi olması gerektiğini öne sürer. Aristo burada erdemli davranışın tam orta noktayı bulmak olduğunu savunur. Birine çok kötü davranmak ve çok iyi davranmak olan iki ucun arasındaki nokta erdemli davranıştır ve insanları mutluluğa ulaştırır.
Evet, sevgili okur, bugün Antik Yunan’da değineceğimiz son filozof olan Aristoteles hakkındaki yazımı okudun. Sonraki yazımda İngiltere’ye gideceğiz. Umarım Aristo’yla tanışmak ilgini çekmiştir. Görüşmek üzere!
Emine Ekin Kanat
13.11.2022