Karbon Ayak İzi Nedir ve Nasıl Azaltılır?
Merhaba değerli inekle öğrencisi, velisi ve öğretmeni! Bu yazımızda küresel ısınmanın en büyük etkenlerinden biri olan sera gazları salımının bir ölçüsü olarak bilinen karbon ayak izinin ne olduğunu, karbon ayak izini etkileyen faktörleri ve bunu azaltmak için yapılabileceklerden bahsedeceğim.
İlk önce karbon ayak izinin ne olduğuyla başlayalım. Karbon ayak izi, insan faaliyetleri sonucu salgılanan toplam sera gazı (karbondioksit (CO2), metan gazı (CH4), nitröz oksit (N2O), ozon (O3) vb.) miktarını belirtmektedir. Aslında karbon ayak izi, atmosfere insan faaliyetleri sonucunda salgılanan toplam sera gazlarının karbon cinsinden ifadesidir. Bahsedilen insan faaliyetleri; ısınma, aydınlatma, beslenme, ulaşım, hayvancılık, endüstri faaliyetleri ve alışveriş olabilmektedir. Karbon ayak izinin yükselmesiyle atmosferdeki sera etkisiyle ısı tutumu artmakta ve bu küresel ısınmayı hızlandırarak iklim değişikliği yaratmaktadır. Karbon ayak izini, dolayısıyla, küresel ısınmayı azaltıp kontrol altında tutabilmek için sürdürebilirlik çok önemlidir. Bu bağlamda sürdürebilirlik, var olan enerjinin Dünya’nın ısınmasına sebep vermeden başka sistemlere aktarılması şeklinde tanımlanmaktadır. Farkındalık oluşturarak sürdürülebilirliği sağlamak amacıyla Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) 17 Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (SKA) belirlemiştir. Bu amaçlar aşağıda sıralanmıştır:
- Yoksulluğa Son
- Açlığa Son
- Sağlıklı Bireyler
- Nitelikli Eğitim
- Toplumsal Cinsiyet Eşitliği
- Temiz Su ve Sanitasyon
- Erişilebilir ve Temiz Enerji
- İnsana Yakışır İş ve Ekonomik Büyüme
- Sanayi, Yenilikçilik ve Altyapı
- Eşitsizliklerin Azaltılması
- Sürdürülebilir Şehirler ve Topluluklar
- Sorumlu Üretim ve Tüketim
- İklim Eylemi
- Sudaki Yaşam
- Karasal Yaşam
- Barış, Adalet ve Güçlü Kurumlar
- Amaçlar İçin Ortaklıklar
Karbon ayak izi miktarını yediğimiz yemek çeşidinden, ulaşım şeklimize kadar hayatımızın birçok noktasındaki aktivitemiz etkilemektedir. Örnek vermek gerekirse, yediğimiz et bazlı gıdalar (özellikle kırmızı et) sebzelere göre daha çok karbon içerdiğinden, et tüketim miktarı arttıkça bir kişinin salgıladığı sera gazı miktarı, dolayısıyla karbon ayak izi miktarı artmaktadır. Başka bir örnekle, hepimizin bildiği gibi arabalardan salınan egzozdan çıkan gazlar, sera gazı etkisi gösterip karbon ayak izini arttırmaktadır, bundan dolayı yürüme, bisiklet veya toplu taşıma ile yapılan ulaşım şekilleri, kişisel araçlara göre daha az sera gazı salınımına yol açtığından, karbon ayak izinin azalmasını sağlamaktadır. Aldığımız çoğu kıyafet veya ürün için fabrikalarda üretildiği ve bu fabrikaların çalışması için çok fazla enerji tüketildiğinden, yaptığımız her alışveriş, karbon ayak izinin artmasına sebep olmaktadır. Özellikle ithal ürünlerde üretim dışında üretilen ürünlerin taşınması için de araç kullanıldığından, ithal ürünlerin alınması karbon ayak izinin daha da artmasına sebep olmaktadır.
Karbon ayak izini azaltmak amacıyla, taşıt kullanımı mümkün olduğunca sınırlandırabilir ve toplu taşıma araçları kişisel araçlara göre tercih edebilir, mümkün olduğunca yerli ürünler kullanıp satın alabilir, özellikle kırmızı et tüketimini azaltabilir, fosil yakıt (kömür gibi) kullanımını azaltabilir, geri dönüştürülebilen ürünleri geri dönüşüm kutularına atarak geri dönüşüme katkı sağlayabilir ve plastik kullanımını en aza indirmeyi çalışabilirsiniz.
Her ne kadar dikkat edilse de karbon salımı yaşamanın bir gerçeğidir fakat mümkün olduğunca karbon ayak izini azaltmaya çalışmak ve bunun farkında olmak gelecek nesiller, çevreye katkı ve Dünya için kişisel olarak yapabileceğimiz en iyi şeylerden biridir. Bundan dolayı, karbon ayak izinin nelere bağlı olduğunun, etkilerinin ve küresel ısınmanın sebepleri ile ciddiyetinin farkında olmak önemlidir.
Beste Dipçin
15.12.2022