Pi Günü Kutlu Olsun!

Merhaba, inekle Blog okurları. Bugün Matematik dünyası için çok özel günlerden bir gün. Bugün eski adıyla ‘Pi Günü’ yeni adıyla ‘’Dünya Matematik Günü’’. UNESCO, 2019 yılında bugünü Dünya Matematik Günü ilan etti. Yani 2019 yılına kadar bugünü Pi Günü olarak kutluyorduk. İsmini değiştirme nedenleri ise kutlamaların matematiğin tüm alanlarını kapsayacak şekilde matematiğin önemini vurgulamak istemeleri. Gelin, biz de bugünün önemini bir zamanlar bugüne ismini vermiş pi sayısını yakından tanıyarak başlayalım.

Peki neden 14 Mart Pi Günü olmuş ki diye düşünüyorsan, düşünmekte haklısın. Bu tarih, pi sayısının 3,14 şeklinde yuvarlanması sonucunda belirlenmiş. İyi de 14/03/2022 tarihinin Pi ile bir alakası yok ki diye düşünüyorsan yine haklısın, hemen açıklayalım. Yabancılar bizim kullandığımız gün/ay/yıl yerine ay/gün/yıl şeklinde kullanıyorlar. Yani 03/14/2022. 😊 Bu yüzden, 14 Mart Pi Günü kabul edilmiş.

Üstelik Pi Gününde turta (İngilizce’de “pie”) yemeyi geleneksel hale getirmişler. Bunun nedeni de İngilizce olarak pi sayısının okunuşu ile turta kelimesinin okunuşunun aynı olması. İşte bu turtalara bir örnek.😊

Peki ya sembolü neden böyle? Bu sembol, Yunan alfabesinin 16. harfidir. İsviçreli Matematikçi Leonard Euler bu sembolü kullanmış ve günümüzde de hala bu sembolü kullanıyoruz. 

Bütün bunları öğrendiğimize göre artık Pi’nin keşfedilme sürecine geçebiliriz. Bu süreç aslında çoooook eskilere dayanır. Babiller’den Mısırlılar’a kadar birçok uygarlık pi sayısına çok yaklaşmışlar. Ancak pi’nin değerini doğru bir tahminle hesaplayan Arşimet olmuş. Tabii bütün bunlar çoooook eski zamanlarda yaşandığı için ‘’kabul edilmiş’’ desek çok daha uygun olur. Peki, pi sayısı nerelerde karşımıza çıkar?

Okulda dediğinizi duyar gibiyim. Haklısınız. Matematik derslerinin olmazsa olmazıdır kendileri. Ancak bunun dışında “Vay be burada da mı Pi varmış!” dediğiniz bir sürü alanda da Pi kullanılıyor. Gelin, birkaçını birlikte inceleyelim.

İlk olarak alan ve hacim gibi geometrik hesaplamalar için pi’ye ihtiyaç duyarız. Bu hesaplamalarda kullanılan pi sayısı, şu an kullandığımız birçok şeyin mantıklı bir şekilde oluşmasına katkıda bulunuyor. Örneğin, bir topun yapımı için pi’ye ihtiyaç duyulur. İnşaat sektöründe binayı ayakta tutan kolonların çaplarının hesaplanmasında, gezegenlerin ve dalgaların hareketini gözlemlemede, ışığın uzayda hareket etme şeklini incelemede kullanılır. Tabii ki kullanıldığı yerlerin hepsinden bahsetmemiz mümkün değil. Ancak bizim için önemli bir sayı olduğu gayet açık.

Bu sayıyla yalnızca matematikçiler, mühendisler ya da bilim insanları uğraşmamış. Sanatçılar da bu sayıdan etkilenmişler ve ortaya çok güzel sanatlar çıkarmışlar. 

Popüler Pi sanatçısı olan Martin Krzywinski, renklerle sayılar arasında ilişki kurarak yorumlamayı tercih etmiş. Yani her renk bir sayıyı işaret ediyor. Pi sayısının ilk 13689 basamağını renklerle eşleştirip dizdiğinde ortaya şöyle bir tablo çıkmış:

Cristian Vasile adlı bir başka sanatçı ise 0 ile 10 arasındaki rakamları bir dairenin etrafına dizmiş. Sonra da Pi sayısının basamaklarına göre çizgiler çekmeye başlamış. Örneğin 3’ten 1’e bir çizgi çekmiş, ardından 1’den 4’e şeklinde devam etmiş.

Pi sayısı edebiyatta da kendine yer bulmuş. İngilizce’de “Pilish”, pi sayısı ile kısıtlamalı bir teknikle şiir veya yazı yazmak demektir. Yani bir tür teknik oluşturmuşlar. Ardışık kelimelerdeki harf sayılarının pi rakamlarını takip ettiği bir teknik bu. İşte bu teknikle yazılmış bir şiir:

Pi ile neler yapabileceğimiz konusunda artık bir fikir sahibiyiz. Peki bu sayı işitilebilir mi? Müzisyenlerin de dikkatini çeken bu sayı müzikle ifade edilebilir hale gelmiş. İşte rakamları notalara dönüştüren bir eser:

Pi sayısı hakkında şu ana kadar bir sürü bilgi öğrendik değil mi? İşte, bütün bunlar bir dairenin çevresinin çapına oranı sonucunda gerçekleşiyor. 

Test kitaplarımızdaki bazı soruları çözebilmemiz için biz bu oranı bazen 3 bazen 3.14 , bazen de 22/7 şeklinde kısaltarak kullanıyoruz çünkü herhangi bir kurala göre kendini tekrar etmeyen bu sayımızın bir sonu yok. 

Üstelik pi sayısının içinde bir yerlerde hepimizin telefon ve banka şifreleri, doğum günleri var. Kuralsız olan bu sayının içinde her türlü sayı dizilimi var. Eğer doğum gününüzün Pi’nin hangi basamağında olduğunu merak ediyorsanız, Mypiday.com adresine doğum tarihinizi girerek öğrenebilirsiniz. 

Pi’nin milyonlarca basamağını hesaplayan matematikçi David Çudnovski’nin dediği gibi: “Pi’yi keşfetmek, kâinatı keşfetmek gibidir.” Ne gizemli bir sayı ama! Yüzyıllar geçmesine rağmen bir türlü sonu gelmeyen bu sayı bence kesinlikle kutlanmaya değer! 

Pi Gününüz, pardon Matematik Gününüz kutlu olsun! 😊

Beyza Özcan

14.03.2022