Filozoflarla Tanışalım Serisi Bölüm 4: Francis Bacon
Tekrardan hoş geldin sevgili okur. Şu ana kadarki yazılarımızda Antik Yunan’da yaşamış önemli filozoflarla ve onların fikirleriyle, felsefeye kattıklarıyla tanıştık. Şimdi ise Antik Yunan’dan çıkıp İngiltere’ye yöneliyoruz ve oldukça önemli bir isim olan Francis Bacon’a merhaba diyoruz.
FRANCIS BACON
Francis Bacon felsefeye kattıklarıyla Rönesans’ın en önemli filozoflarından biri olarak kabul edilir. Kendisi 1561 yılında Londra’da doğmuştur. Henüz çok küçükken iyi bir okula girmiş daha sonra buradan mezun olup hukuk eğitimine başlamıştır. Fakat hocasının kendisine uymadığını düşünmüştür. Çünkü hocası Aristo hayranı olmasına rağmen Bacon Rönesans’ın getirdiği hümanizm akımından etkilenmiştir.
Bu sebeple okulu bırakan Bacon Fransa’daki büyükelçilikte çalışmaya başladı. Ancak babası ölünce Londra’ya geri döndü ve hukuk eğitimini tamamladı. 1584’te parlamentoya seçildi ve otuz altı yıl boyunca burada görev yaptı. Daha sonra baş yargıçlığa atanan Bacon’ın hayatı bir anda gelen rüşvet alma suçlamasıyla alt üst oldu. Tüm bu olaylardan sonra siyasete geri dönmesi yasaklandı ve böylece Bacon hayatını felsefeye adamaya karar verdi. Bacon kendini doğa felsefesine adadı; Platon ve Aristo’nun aksine deneye ve bilimleri açıklama çabasına, kanıta dayalı yöntemlere vurgu yaptı.
BACON’IN DÖRT PUTU
Bacon artık içinde bulunduğu çağın gereklilikleri sebebiyle Antik Yunan filozoflarının düşüncelerini yetersiz bulmaktaydı. Hala bu fikirlere yaslanan insanlar da onu hayal kırıklığına uğratıyordu. Kendi çağındaki insanların düşünme sürecini “putlar” olarak adlandırdığı dört yanlış bilgi sınıfına ayırdı.
- Soy Putları: İnsan doğasından kaynaklanan ve herkeste ortak olan yanlış anlayışlar
- Mağara Putları: Bireysel mizacın ve eğilimlerin sonucu olarak ortaya çıkan yorumlar
- Çarşı-Pazar Putları: Birbirleriyle iletişim aracı olarak dilin ve sözcüklerin kullanılmasından doğan yanlış anlayışlar
- Tiyatro Putları: İnsan zihnini saran çeşitli düşünce yapılarından edinilmiş dogma ve yöntemler
İşte bu dört put veya idol sebebiyle bilgi edinmenin yanlışlığını vurgulayan Bacon, bilgi edinmek için bilimsel bir yöntem ortaya koymaya çalıştı ve böylece tümevarım yöntemini geliştirdi.
TÜMEVARIM YÖNTEMİ
Tümevarım yöntemi Francis Bacon’ın felsefeye yaptığı en önemli katkı dersek yanlış olmaz. Tümevarım yöntemi, doğayı dikkatle gözlemleme ve bu gözlemler sonucu elde edilen verileri sistematik bir şekilde derlemeyi birleştirir. Tümevarım yöntemi şöyle işler:
- Araştırılan şey hakkından deneyimsel gözlemler derlemek
- Bu derlemeleri ‘şeyin bulunduğu durumlar, hiç bulunmadığı durumlar ve değişen derecelerde bulunduğu durumlar’ olarak üçe ayırmak
- Sonuçları inceleyerek söz kon
- usu şeyin oluşumunda etkili olmayan verileri elemek ve oluşumda etkili olabilecek verileri saptamak.
Gördüğün gibi sevgili okur, filozoflar sadece gözlem değil deney de yapabiliyor. Francis Bacon Rönesans’ın da etkisiyle deneye yönelen bir filozof olarak bunu kanıtlıyor. Umuyorum ki yeni filozoflar keşfetmek seni hala eğlendiriyordur. Bir sonraki yazımızda İskoçya’da buluşacağız. O zamana kadar kendine iyi bak.
Görüşmek üzere!
Emine Ekin Kanat
27.12.2022