Hücre Bölünmeleri: Hücre Bölünmesi Nasıl Gerçekleşir?

Tek hücreli canlıların çoğalması ve çok hücreli canlıların büyümesini sağlayan hücre bölünmesi biyolojik bir olaydır. Tüm canlılarda görülen bu olayın gerçekleşebilmesi için hücrenin belirli bir büyüklüğe erişmesi gerekir. Hücreler büyüdükçe hacimleri ve yüzeyleri arasındaki ilişki bozulur. Hücrenin bölünmesi bu bozulma sayesinde gerçekleşir. Hücreler, bölünme sırasında farklılaşır. Hücre bölünmesi özet şeklinde ifade edilecek olursa hücrelerin geçirdiği fiziksel, kimyasal ve metabolik değişimler olarak tanımlanabilir.

Silindir veya küp şeklindeki hücrelerde şekillerinden dolayı hacim ve yüzey dengesizliği oluşabilir. Bölünmenin oluşabilmesi için çekirdek oranı da etkilidir. Büyüyen hücrenin çekirdeğinde meydana gelen artış sebebiyle hücre kontrolünü sağlamada zorluk yaşar ve bunun sonunda hücre ölür veya bölünür. Dışarıdan bir etkiye maruz kaldığında da hücrenin bölünmesi mümkündür.

Hücre Bölünmesi Nasıl Gerçekleşir?

Hücrenin belirli büyüklüğe ulaşması sonucu canlılarda mitoz, mayoz ve amitoz olmak üzere 3 farklı bölünme meydana gelir. Mitoz ve mayoz bölünme çok hücreli canlılarda görülürken amitoz bölünme tek hücreli canlılarda görülür. Tek hücreli canlılarda yaşanan bölünme, türün sayısı artırır ve bu süreçte hücrelerin çekirdekleri uzar. Çekirdekçik uzayarak ve boğumlanarak ikiye ayrılır. Çekirdeğin bu değişiminden sonra sitoplazma da aynı süreci yaşar.

Hücrelerin yaşlanması ve ölümü de sonrasında gerçekleşen süreçlerdir. Rejenerasyon denilen aşamada hücreler ölür ve yerlerini yeni hücreler alır. Dejenerasyon ise hücrelerin fizyolojik olmayan değişimlerini ifade ederken nekrobiyaz, değişimin sürekli olduğu ve ilerlediğinde hücrelerin ölmesine sebep olan bir süreçtir.

Mitoz Bölünme

Mitoz bölünme zigot oluştuktan sonra meydana gelir. Organizmalar belirli bir büyüklüğe ulaştıktan sonra her hücrenin çekirdeğinde kromozomlar kendilerini eşler. Meydana gelen bu eşler ana hücrenin bölünmesiyle oluşan iki yavru hücreye verilir. Bunun sonucunda ana hücreye benzeyen 2 farklı hücre meydana gelir. Bu hücrelerin 23 kromozomu babadan 23 kromozomu ise anneden gelmek üzere 44 kromozomlu olarak meydana gelir. Mitoz bölünmede çekirdek bölünmesi karyokinez olarak adlandırılırken sitoplazma bölünmesi sitokinez olarak adlandırılır. Mitoz bölünmenin aşamaları ise sırasıyla;

• İnterfaz
• Profaz
• Metafaz
• Anafaz
• Telofaz
• Sitokinezis olarak adlandırılır.

Mayoz Bölünme

Hücre kromozomlarının yarıya indirilmesi amacıyla yapılan bölünme ise mayoz bölünme olarak adlandırılır. Bu bölünmeye redaksiyon adı da verilir. Eşeysel rekombinasyonları ve biyolojik çeşitliliği meydana getiren mayoz bölünme iki bölümden oluşur. Bunlardan birinde kromozom sayısı yarıya inerken ikinci bölümünde mitoz bölünme gerçekleşir. Mayoz bölünmede hücre bölünmesi evreleri de aynı mitoz bölünmedeki gibidir. Ancak son aşamada sitokinezis yerine interkinezis denilen ve hücrenin iki mitoz bölünme arasında geçirdiği safha gerçekleşir.

Amitoz Bölünme

En basit hücre bölünmesi türü olan amitoz bölünmesinde, kromozom şekillenmez ve çekirdek zarı erimez. İnterfaz aşamasının sonunda DNA replikasyonu olarak DNA iki katına çıkar. Bölünme esnasında, DNA molekülleri çekirdeğin her iki tarafında kümelenerek bölünme sürecinde mikrofilaman ve mikrotubulusların yardımıyla boğumlanmaya başlar ve boğum yerinden ayrılarak iki çekirdek meydana gelir. Amitoz bölünmede sitoplazma bölünmesi gerçekleşmez ve karaciğer, böbrek, adren epitalleri ve kalp kası hücrelerinde bu bölünme görülür.

Mitoz ve Mayoz Bölünme Farkı

Mitoz ve mayoz bölünmenin farkı şu şekildedir;

• Mitoz bölünmede DNA replikasyonu 2 hücreden oluşurken mayoz bölünmede 4 hücreden oluşur.
• Kromozomlar mitoz bölünmede bağımsız davranır ancak mayoz bölünmede homolog kromozomlar birbiriyle eşleşir.
• Mitoz bölünme 1-2 saat içerisinde gerçekleşirken mayoz bölünme erkekler 1-2 saat dişilerde yıllarca sürebilir.
• Mitoz bölünmeden genetik materyal değişmeden aktarılır, mayoz bölünmede ise homolog kromozomlar arasında gen değişimi meydana gelir.

Online ders verme konusunda profesyonel hizmetler için sitemizi keşfedin.