Arşimet: Bilim Dünyasına Adanan Ömür!

Arşimet, MÖ 287 yılında Siraküza denilen bir liman şehrinde dünyaya gelmiştir. Bu ünlü bilim adamının hayatı arkadaşı olan Heracleides tarafından kaleme alındı fakat günümüzde bu çalışmaya dair herhangi bir bilgi yok. Ünlü bilim insanı, Roma kuvvetlerinin doğduğu şehir olan Siraküza şehrinde iki yıl süren kuşatmasından sonra meydana gelen İkinci Pön Savaşı sırasında MÖ 212 yılında vefat etti.

Şehir kuşatması sırasında Arşimet, matematiksel diyagram üzerine çalışıyordu. Romalı askerlerden biri Arşimet’in General Marcellus ile tanışmasını istedi ancak Arşimet bu teklifi, problem üzerinde çalışmasının henüz bitmediği gerekçesiyle reddetti. Askerin bu cevaba karşılık sinirlenmesiyle Arşimet’i öldürdüğü bilinir. Ancak ünlü bilim insanının ölümü konusunda tartışmalar devam etmekte ve kesin bir bilgi bulunmamaktadır.

Arşimet

Arşimet; mekanik, geometri, matematik ve hidrostatik gibi alanlarda çalışmalar yaptı ve birçok farklı alanda eserler yazdı. Eserlerinin çoğunluğu Samoslu Konon ve Kireneli Erastosthenes gibi ünlü matematikçilerle yazışma şeklindeki kuramsal içeriklerden oluşmaktaydı.

Mekanik alanında yaptığı buluşlar arasında makaralar, bileşik makaralar, sonsuz vidalar, rulman, kaldıraç gibi icatlar bulunan Arşimet, yaptığı aynalar sayesinde Roma gemilerini güneş ışınları yardımıyla yakmayı başarmıştır. Yaptığı bu yeniliklerle alakalı herhangi bir eser yazmamış fakat mekanik alanının tersine geometri ve fizik alanlarında birçok eseri bulunmaktadır.

Denge prensiplerini ilk kez ortaya koyan kişi olarak bilinen Arşimet, eşit kollara asılmış eşit ağırlıkların dengede kaldığını, eşit olmayan ağırlıkların ise eşit olmayan koşullarda belirli koşullar sağlandığında dengede kalabileceğini keşfetmiştir. Bu çalışmalarına ithafen “Bana bir dayanak noktası verin Dünya’yı yerinden oynatayım” sözünü söylemiştir. Bu sözü yüzyıllardır herkes tarafından çok konuşulmuştur.

Arşimet Bilim Dünyasına Önemli Katkıları

Geometri alanına yaptığı en büyük katkılardan biri kürenin yüzölçümü ve hacminin formüllerini kanıtlamasıdır. Dairenin alanını hesaplamayı, daire tabanının daire çevresine ve yüksekliğinin de yarıçapına eşit bir üçgenin alanına eşit olduğunu keşfetmiş ve pi değeri için belirli bir aralık keşfetmiştir.

Matematik alanında ise eğri yüzeylerin alanlarını hesaplamak için bazı yöntemler geliştirmiş ve sonsuz küçükler hesabını bulmuştur. Buna göre en küçük parçadan daha küçük bir parçayı elde edebileceğine yönelik matematiksel bir kuram ortaya atmıştır. Modern matematiğin temelini oluşturmuş ve diferansiyel denklem, integral hesapları gibi konularda da temeller atmıştır. Parabolün Dörtgenleştirilmesi isimli eserinde, tüketme metodu sayesinde parabolün alanının eşit taban ve yüksekliğe sahip bir üçgenin alanının 4/3 oranına eşit olduğunu kanıtlamıştır.

Hidrostatik alanında ise “sıvıların dengesi kanununu” bularak suya batırılan cisimlerin taşırdıkları su ağırlığı kadar kendi ağırlıklardan kaybettiklerini fark etmiş, fark ettiği sırada “buldum” anlamına gelen “euraka” kelimesini kullanmıştır. Bu hikaye Arşimet ile ilgili en çok bahsedilen hikayelerden biridir.

Arşimet’in eserlerinden bazılarının Kum Hesaplayıcısı, Yüzen Cisimler Üzerine, Düzlemlerin Dengesi Üzerine, İkinci Derecede Paraboller, Dairenin Ölçülmesi, Mekanik Teoremlerin Yöntemi, Spiraller Üzerine olduğu söylenebilir.