Filozoflarla Tanışalım Serisi Bölüm 8: Immanuel Kant

Tekrardan hoş geldin sevgili inekle Blog Okuru! Bir önceki bölümümüzde Fransa’dan Prusya’ya olan yolculuğumuzu başlatmıştık. Bu yazımızda da tarihteki belki de en önemli filozoflardan biri olan ve eserleri Batı felsefesini kökünden değiştirmiş olan Immanuel Kant’ı tanıyacağız.

IMMANUEL KANT

Kant, 1724 senesinde Prusya’da doğdu. Mütevazi bir aileye sahipti. 1740’ta Königsberg Üniversitesine kaydolan Kant burada matematik ve felsefe eğitimi aldı. 1746’da babasının ölümüyle parasız kalan Kant öğretmenlik yapmaya başladı ve düşüncelerinin çoğunu da bu zamanda kaleme aldı. 1770 senesinde mantık ve metafizik profesörü oldu. 1779 senesindeyse tarihteki belki de en önemli felsefi metin olan Arı Usun Eleştirisi adlı eseri kaleme aldı. Daha sonra üniversitede eğitim vermeye devam eden Kant dini metinleri öğretiş şeklinden dolayı Prusya kralı tarafından yasaklandı ve beş yıl boyunca din konusunda eğitim veremedi ve yazı yazamadı. 1796 senesinde emekli oldu ve 1804 senesinde öldü. Sıradan bir hayat yaşayan Immanuel Kant’ın felsefeye katkısıysa oldukça büyük.

DENEYÜSTÜ İDEALİZM

Kant’ın deneyüstü idealizmini anlamak için ilk olarak bazı tanımlar yapmamız gerekiyor.

Fenomen: Zihinlerimizle yorumladığımız gerçeklikler veya görünüşler.

Numen: Zihinlerimizin yorumlarından bağımsız olan şeyler.

Kant’a göre insanlar yalnızca fenomenlere ilişkin bilgileri bilebilir. Yani dış dünya hiçbir zaman gerçekten bilinemez. Numenlere ilişkin bilgi hiçbir zaman bilinemez olarak kalır.

İdealizme göre dünya fiziksel şeylerden oluşmaz bunun yerine zihinsel idealardan oluşur. Fakat Kant’ın idealizminde dış dünya inkâr edilmez. Bunun yerine dış dünyanın zihnimiz tarafından sınırlandırıldığı ve bu sınırın asla aşılamayacağı ileri sürülür.

SENTETİK A PRİORİ

Kant, hepimiz kendimize göre dış dünyayı öğreniyorsak nasıl tümel doğrular elde ettiğimizi sorgular ve iki önerme yapar.

1. Analitik Önerme: Bu önermede konu kavramın içinde bulunur.

2. Sentetik Önerme: Bu önermedeyse konu kavramın içinde bulunmaz.

Bunun üstüne Kant iki önerme daha yapar.

1. A Priori Önerme: Bir önermenin doğruluk gerekçesinin deneye bağlı olmaması durumudur.

2. A Posteriori Önerme: Bir önermenin doğruluk gerekçesinin deneye bağlı olması durumudur.

Kant daha sonra sentetik a priori önermelerin insanların somut bilgiyi nasıl ifade ettiklerinin bir yolu olarak öne sürer.

Kant’ın da daha pek çok konuda eseri ve düşünceleri bulunsa da hepsini buraya aktarmamız mümkün değil sevgili okur. Daha önce de belirttiğimiz gibi Immanuel Kant, Batı felsefesini kökünden değiştiren bir filozof olarak tarih sayfalarında yerini alır. Bir sonraki yazımızda Prusya’dan İngiltere’ye gidiyor olacağız. O zamana kadar kendine iyi bak!

Emine Ekin Kanat

19.06.2023